Pijn herkennen bij honden

Pijn die je niet ziet

Het is voor gebruikers van een geleidehond moeilijker om te herkennen dat  je hond pijn heeft of ziek is, maar je kunt een heel eind komen. Juist door de vaak erg goede band met je hond kun je soms zelfs eerder merken dat er iets is. Probeer eerlijk naar de hond te zijn en merk je iets op? Onderneem actie! Doe je voordeel met de onderstaande tips. Het is natuurlijk niet zo dat wanneer je ander gedrag opmerkt bij je hond dat dit altijd een teken van pijn is, maar het is goed er aan te denken dat dit wel kan.

De wetenschapper Daniel Mills heeft onderzocht dat bij circa 70% van honden met probleemgedrag pijn een rol speelt. Het komt dus vaker voor dan je denkt. (Links naar onderzoek van Mills staan aan het eind van dit artikel.)

Door hun oerinstinct laten honden niet vaak zien dat ze pijn hebben (teken van zwakte). In het begin is de pijn meestal nog niet zo erg en zorgt de hond er zelf voor dat hij of zij verder kan. Plus, onze honden werken graag en voordat hij/zij echt in staking gaat…

Pijn kan zeker onzichtbaar zijn, of misschien onzichtbaar lijken. Het is eigenlijk niet zo verschillend van mensen, die hebben ook wel eens hoofdpijn, kiespijn of maagpijn. Het is dan in feite meestal niet écht onzichtbaar, maar het kan lastig(er) zijn om te herkennen. Bijna altijd zijn er wel aanknopingspunten te vinden (humeurig, kort lontje, rustig, meer slapen). Door al je zintuigen te gebruiken, ontdek je veel, maar soms zijn toch een paar ogen nodig.

Ruiken

Bij het krijgen van een eerste hond verschilt het per school hoeveel informatie je krijgt over gedrag, gezondheid en verzorging van de hond.

• Bij ziekte en stress verandert de geur van je hond (die prutsloot- of dooie vis-geur herken je snel genoeg), neem deze dus goed in je op.
• De verandering van geur is een teken van ziekte of stress, net als het meer schudden (je hoort ‘geflapper’ van de oren), krabben en het scheef houden van de kop.
• Ogen zijn nodig om te zien of de oren vies zijn door ontsteking, oormijt, overtollig oorsmeer of te veel haar.
• Veranderingen in geur uit de bek kunnen duiden op ontstekingen aan gebit en bijvoorbeeld problemen in de maag of darmen. Vraag een ziende om af en toe te kijken of het tandvlees roze is en de tanden wit.
• Een huidinfectie geeft ook andere geur aan de vacht. Een paar ogen zijn nodig om te zien of de vacht glanst, er dof uitziet of rommelig. Hierdoor weet je dat de hond niet goed in zijn vel zit.
• Een hond met een pijnlijk ontstoken anaalklier gaat soms op zijn achterwerk schuiven omdat het jeukt (sleetje rijden). Je kunt aan de onderkant van de staart (staartbasis) naast de anus aan beide kanten een bobbel voelen als de anaalklieren vol zitten. Je hoeft maar een keer bij de dierenarts die heftige  lucht te ruiken om die nooit meer te vergeten!

Voelen

Het aanraken van je hond kan ook veel informatie geven. Dit kan natuurlijk prima gevolgd worden door een knuffel of een massage. Bij het rustig aanraken van je hond van voor naar achteren en van boven naar beneden kun je letten op:

• Warme plekken
• Terugtrekken van een poot
• Trillen of trekken op bepaalde plekken met zijn huid
• Wondjes, teken, bultjes, korstjes, schilfers, kale plekken, meer haaruitval, hoe voelt de vacht? Check ook op klitten en vacht die aanvoelt als vilt (oksels, achter oren, tussen voetzooltjes), dit kan heel pijnlijk zijn voor de hond.
• Ogen heb je nodig om te bepalen of de huid rood is, of er zichtbare vlooien (poepjes)zijn, of dat stukjes van de vacht een andere kleur hebben.
• Piept hij bij aanraking, wil hij weg, voel je spanning, hijgt hij, merk je op een andere manier dat de hond gevoelig is?
• Een niet goed passend tuig kan ook pijn doen of een drukplek maken. Voel je verschil in  de spieren tussen voor, of achterhand of tussen links en rechts?

Een hond die goed in zijn vel zit, valt soms zelfs in slaap tijdens het betasten. Zie je nog wat, dan is het goed naar de ogen van je hond te kijken, terwijl je bezig bent:

• Soms reageert een hond bij pijn door even zijn ogen wijder te openen en zie je oogwit of gaat hij staren, terwijl je verder niets aan hem merkt. Sommige honden likken aan je handen wanneer je een pijnlijke plek aanraakt.
• Het is trouwens ook een mooi moment om te voelen of je ribben of een speklaag voelt!
• Heeft de hond schone ogen? Hoewel er vaak meerdere tekenen zijn die je wel kunt opmerken, is het goed om regelmatig te vragen of de ogen van je hond helder staan.
• Pak het nekvel van je dier voorzichtig met twee vingers beet en laat het dan weer los. Blijft de huid in een plooi staan? Dat kan wijzen op uitdroging.
• Het is handig om de ademhaling en hartslag van je hond te voelen. Wanneer de hond pijn heeft, kun je daar ook veranderingen in merken en is het handig dat je weet wat zijn/haar normale ademhaling en hartslag is.
• Bevoel de nagels van je hond: zijn ze ongelijk afgesleten? Te korte nagels? Dat kan betekenen dat de hond een pootje niet goed kan optillen (sleepvoetje). Verschil tussen links en rechts of voor en achter? Ongelijke belasting door pijn of spierzwakte. Zijn alle nagels te lang? Dit kan een verandering geven in de stand van het voetje met pijn tot gevolg. Ook kunnen nagels inscheuren of splijten wat heel pijnlijk is.
• Als je hond staat kun je houdingsveranderingen voelen of je hond met een bolle rug of juist met een omhooggetrokken buik staat.
• Staat de staart uit het midden? Dit kan bijvoorbeeld wijzen op rugpijn.
• Houdt de hond het hoofd anders dan voorheen: bijvoorbeeld scheef of meer in één rechte lijn met de rug?

Ogen heb je nodig voor het zien van:

• Je hond beweegt meer naar links of rechts, bij bijvoorbeeld plassen of draaien.
• Een poot regelmatig anders dan ’recht onder het lichaam’ houden.

Een dierfysiotherapeut kan je helpen om tekens van ziekte of stress beter te herkennen, je te laten voelen waar je op kunt letten, wanneer spierspanning bijvoorbeeld anders is dan normaal. Wanneer je met de hond in de beugel loopt, kun je ook bepaalde veranderingen voelen, al zal niet iedereen daar even gevoelig voor zijn.

Opmerken van gedragsveranderingen

In bewegingen

• Bij het uitlaten aan de lijn onrustig zijn en langer nodig hebben om een goed plekje te vinden om te plassen/poepen. Soms heb je een paar ogen nodig om op te merken dat de hond trillende pootjes heeft bij het plassen/poepen, een poot niet gebruikt, gewicht verplaatst van links naar rechts, lopend poept (kan duiden op gewricht, of rugproblemen).
• Waggelen
• Zich vaker uitrekken of ‘buigingen’ (spelbogen) maken.
• Niet enthousiast voor een wandeling of minder ver willen of langzamer dan voorheen.
• Rustiger bewegen.
• Vaker een verkeerde beweging maken, struikelen, ‘sloffen’, glijdt eerder uit, of evenwicht (bijna) verliezen.
• Staat moeilijker op of ‘opstart’ problemen.
• Niet meer in/uit de auto kunnen/willen springen.
• Onzeker bij traplopen/niet willen traplopen.
• Kwispelt meer naar links of rechts.
• Trillen/bibberen, helemaal of plaatselijk (bijv. een trillend pootje).
• Een hond die als een krab loopt in plaats van rechtdoor.

In gedrag

• Niet meer willen zitten of liggen.
• In de ochtend niet opstaan om je te begroeten.
• Veranderde slaaphouding, rolt zich bijvoorbeeld minder vaak op en/of steeds andere slaaphouding zoeken.
• Andere slaap-/rustplek opzoeken of niet bij jou in de buurt gaan liggen om te rusten.
• Warmere of juist koudere ligplekken kiezen.
• Meer janken of blaffen.
• Geen eetlust of kluiven.
• Rustiger dan normaal of geen rust kunnen vinden.
• Ander gedrag laten zien of veel likken.
• Veranderd spelgedrag.
• ‘Lastiger’, bijvoorbeeld: wil niet geborsteld worden, plots brommen bij nagels knippen etc.
• Een hond die zichzelf regelmatig op een bepaalde plek bijt alsof ‘ie door een vlo is gebeten, maar er is geen vlo of vlooienpoepje te bekennen.
• Minder enthousiast om mee te gaan voor een wandeling of minder plezier in het algemeen.

Zijn alle genoemde voorbeelden dan alleen een teken van pijn?

Nee, maar wel dingen waar je op kunt letten. Negeer het niet, maar kijk altijd naar het totaalplaatje.

Bijvoorbeeld:

• Een hond kan onrustig zijn, omdat hij moet plassen of omdat hij pijn heeft en niet lang in dezelfde houding kan blijven liggen. Het kan ook een combinatie zijn van bijvoorbeeld pijn én overprikkeld zijn.
• De hond wil niet gaan liggen in de auto, omdat hij pijn ervaart, het glijden op een gladde ondergrond niet prettig vindt bij liggen of hij is misselijk (wagenziek).
• Een hond kan hijgen van de warmte, of omdat hij zojuist een sprintje heeft getrokken, of omdat hij pijn heeft. Het kan ook een combinatie zijn: bijvoorbeeld warm én pijn.
• Je hond gaat langzamer lopen. Al snel wordt er gezegd, ja hij wordt gewoon wat ouder. Vaker dan je denkt is pijn de oorzaak, maar de hond kan ook trager worden door een schildklierafwijking of last hebben van de warmte.

Preventief onderzoek

Elk jaar bezoek je de dierenarts voor de gezondheidscheck en entingen. Niet bij alle dierenartsen hoort het beoordelen van het lopen bij het standaard onderzoek. Daar kun je om vragen.

Ook het (laten) maken van een filmpje kan handig zijn om te laten beoordelen.

En wordt er wel iets gesignaleerd wat verder onderzoek vereist, ben je er hopelijk op tijd bij. Bij het afsluiten van je zorgverzekering voor de hond kun je overwegen de fysiotherapie (chiropractor, osteopaat) mee te verzekeren, wat de drempel voor een bezoek misschien verlaagd.

Tip: laat de dierenarts bij de eerste verwijzing niet het woord “preventief “ gebruiken, maar iets van “spierspanning controleren“, dan is het gewoon meeverzekerd!

Let op: Bij een dierenartsonderzoek maakt je hond het hormoon adrenaline aan waardoor de hond pijn minder voelt en de dierenarts het misschien niet merkt. Een arts die de hond alleen op tafel onderzoekt kan ook tekenen van pijn missen die je alleen in beweging opmerkt.

Je hond maakt ook bepaalde hormonen (adrenaline of serotonine) aan wanneer er iets positiefs of negatiefs spannends op zijn pad komt, waardoor hij even minder pijn voelt. Dit kan je op het verkeerde been zetten, omdat je denkt dat het wel mee valt; je sjokkende hond gaat ineens wel met een hele leuke hond spelen, springt weer als hij schrikt, rent wel tijdens een nieuwe bosroute of leeft ineens op als er leuk bezoek komt.

Dit is hetzelfde als bij mensen: heb je pijn of zit je niet goed in je vel, dan kan een sterke (positieve of negatieve) prikkel / afleiding tijdelijk de narigheid naar de achtergrond duwen.

Let op: Elke school heeft eigen regels t.a.v. gezondheid

Overleg altijd met de school over gezondheidszaken. Een goede communicatie daarbij is belangrijk. Wanneer je denkt dat er iets mis is met je hond, spelen er vaak van beide kanten emoties een rol waardoor het contact soms stroef kan lopen. De themagroep Geleidehondgebruikers kan je helpen met advies en bemiddeling voor er problemen ontstaan. Maar wanneer je een “niet pluis” gevoel hebt bij je hond, geef niet te snel op, want jij bent de stem van de hond!

Bronvermelding

Er is al veel geschreven over dit onderwerp. Drie artikelen die de moeite waard zijn om te lezen worden hier genoemd en zijn de basis voor dit artikel.

• E-book van Michelle Vrolijk en drs. Viviane Miellet: Pijn bij honden, 7 symptomen waardoor jij kunt herkennen dat jouw hond pijn heeft
• ‘Pijn herkennen bij honden’ door Landelijk Informatie Centrum Gezelschapsdieren
• ‘Pijn bij honden’ door Debby van Dongen van Doggo

Onderzoek van Mills:

• https://www.mdpi.com/2076-2615/10/2/318/htm
• https://staff.lincoln.ac.uk/dmills

Door: Yvonne Wiersma