Bijziendheid (hoge myopie)

Wanneer spreek je van sterke bijziendheid?

Myopie is een ander woord voor bijziendheid. Gewone bijziendheid hoeft geen probleem te zijn en kan gecorrigeerd worden door een bril, contactlenzen of een ooglaseringreep. Wanneer de brilsterkte minimaal -6 dioptrie is of de ooglengte minimaal 26 mm bedraagt, is er sprake van hoge myopie ofwel sterke bijziendheid. Bij hoge myopie kan de oogaslengte zo lang worden dat dit in de loop van het leven tot oogziekten leidt en uiteindelijk resulteert in slechtziendheid.

Hoe weet je of je sterke bijziendheid hebt?

Hoge myopie (sterke bijziendheid) begint vooral in de vroege kindertijd. In het begin is er alleen sprake van ‘gewone’ bijziendheid. Bij vermoedens van minder scherp zien van een kind onder de 12 jaar, kunnen ouders een afspraak maken met een optometrist. Deze kan nader onderzoek doen en eventueel verwijzen naar een oogarts of gespecialiseerd oogziekenhuis. Bij vermoedens van minder scherp zien bij een kind boven de 12 jaar, kan een opticien of optometrist onderzoek doen en eventueel verwijzen naar een oogarts of gespecialiseerd oogziekenhuis.

Bijziendheid is vaak genetisch bepaald. Ouders die zelf bijziend zijn of uit een familie komen waarin myopie relatief vaak voorkomt, dienen alert te zijn op symptomen van minder scherp zien bij hun kind. Er vroeg bij zijn is met de inzichten van nu en met de huidige behandelprotocollen belangrijk. De correctie van de ogen door brillenglazen of contactlenzen wordt gemiddeld twee keer per jaar gecontroleerd, evenals de lengte van de oogas. Door de groei van de oogas bij te houden, kan men constateren of er sprake is van hoge myopie (sterke bijziendheid).

Hoe kun je sterke bijziendheid krijgen?

Van myopie (bijziendheid) is sprake wanneer de oogas langer groeit dan de gemiddelde lengte. Waarom dit gebeurt is niet precies duidelijk. Een vermoedelijke oorzaak is dat een gebrek aan invallend licht veranderingen veroorzaakt in het netvlies, waardoor het oog aan de achterkant langer groeit.

Myopie ontstaat met name in de kinderjaren. Uit onderzoek is gebleken dat naast leeftijd ook erfelijke factoren een belangrijke rol spelen. Kinderen met myopie hebben meestal ook ouders die bijziend zijn.

Hoe meer risicogenen er aanwezig zijn, des te groter de kans is op myopie. Uit onderzoek blijkt dat zowel erfelijke factoren als leefstijl hierbij een grote rol spelen.

Hoe kun je sterke bijziendheid voorkomen?

Voorkomen van sterke bijziendheid (hoge myopie) verkleint ook het risico op het ontstaan van andere oogaandoeningen op latere leeftijd.

Naast genetische factoren, die niet te beïnvloeden zijn, hebben studies aangetoond dat leefstijl een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van bijziendheid. Vooral tijdens de periode dat het oog nog groeit, zo tot 18-21 jaar, is het belangrijk een aantal leefstijladviezen te volgen.

Voorkom dat je (kind) langdurig focust op een boek, mobiele telefoon of computerscherm. Houd je aan de 20-20-2-regel: na 20 minuten dichtbij focussen 20 seconden veraf kijken. De 2 staat voor het aantal uren buitenlicht dat jongeren moeten ervaren. Uit onderzoek is gebleken dat buitenlicht de toename van de lengte van het oog afremt en dus op die manier hoge myopie afremt. Waarom is het licht binnen niet voldoende? De hoeveelheid licht wordt uitgedrukt in Lux. Binnen is dat gemiddeld 500 Lux, buiten kan dit uiteenlopen van 1.000 Lux op een bewolkte dag tot maar liefst 15.000 Lux.

Preventie is belangrijk, want een ontstane myopie (langer geworden oog) zal op latere leeftijd niet meer korter kunnen worden. Voorkomen is dus beter dan genezen.

Speciaal voor ouders en kinderen is er de informatieve website Myopie Educatie van het Oogfonds.

Waar moet je als ouder op letten?

Een hoge myopie ontstaat op jonge leeftijd. In het begin is de minsterkte vaak nog niet zo hoog. Het is wel van belang om regelmatig de brilsterkte van je kind te laten controleren bij de opticien of optometrist. De opticien of optometrist is meestal het eerste aanspreekpunt en zal bij een sterke progressie van de myopie, oftewel een snelle toename van de minsterkte, hier op wijzen.

Het is dan belangrijk om als ouder contact te zoeken met een (gespecialiseerde) oogarts. Via de huisarts kun je hiervoor een verwijzing krijgen. De oogarts zal in eerste instantie proberen om de achteruitgang te stoppen. Regelmatige controles door de oogarts of diens optometrist gedurende de kinderjaren zijn daarbij van belang. Er wordt momenteel nog veel onderzoek gedaan naar het ontstaan van hoge myopie en de preventie hiervan.

Waar kan ik terecht met sterke bijziendheid?

Ben je zelf sterk bijziend? Dat hoeft niet meteen problemen te geven. Misschien ben je dan ook nog nooit bij een oogarts geweest. Toch is het belangrijk om op een aantal dingen te letten:

• Zorg dat je regelmatig je minsterkte en de oogdruk laat controleren bij een opticien of optometrist.
• In het ideale geval is er een optometrist in huis om onder meer foto’s te maken van je netvlies.

Zo kunnen veranderingen in je netvlies en van de minsterkte en oogdruk, worden gevolgd en tijdig worden opgemerkt voordat er ernstige klachten ontstaan. Het grote voordeel is bovendien dat een bezoek aan de opticien of optometrist laagdrempelig is. Je hebt hiervoor geen verwijzing nodig en vaak hoef je zelfs niet eens een afspraak te maken.

Wat is eraan te doen?

Voor de behandelmogelijkheden van hoge myopie maken we onderscheid tussen het voorkomen van toenemende myopie bij kinderen en de behandeling van volwassenen.

Kinderen en jongeren

Het is belangrijk om snel met een optometrist of oogarts in gesprek te gaan als een kind een progressieve myopie heeft. Soms start die toename al op heel jonge leeftijd, soms in de pubertijd. Bij twijfel direct een optometrist of oogarts raadplegen. Indien de optometrist of oogarts dat nodig vindt, kan een behandeling worden gestart. Huidige, veelgebruikte opties, zijn speciale contactlenzen of atropinedruppels. Het is altijd belangrijk voor kinderen om de leefstijladviezen te volgen conform de 20-20-2 regel. 20 minuten dichtbij focussen moet opgevolgd worden door 20 seconden veraf kijken. De 2 staat voor het aantal uren buitenlicht dat jongeren moeten ervaren. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat buitenlicht de toename van de lengte van het oog afremt en dus op die manier hoge myopie afremt. Welke behandeling wordt gekozen hangt van de specifieke situatie van je kind af.

Volwassenen

Voor volwassenen ligt het anders. Vaak is het oog al uitgegroeid en is er geen verdere toename van de myopie. Is dat wel het geval, dan ook zeker een arts raadplegen.

Hoewel dit soms wordt gedacht, zal ook een refractiecorrectie middels een ooglaseroperatie of lensimplantaten het onderliggende probleem niet wegnemen. U hoeft dan misschien geen (sterke) bril of lenzen meer te dragen, maar de hoge myopie is uiteindelijk niet (te) genezen. De bijkomende risico’s blijven dan ook bestaan en nemen toe met de minsterkte en leeftijd.

De behandeling bij volwassenen richt zich eigenlijk op het voorkomen, en indien nodig, het behandelen van oogaandoeningen die het gevolg zijn van de hoge myopie. Er is een diversiteit van aandoeningen die kunnen ontstaan of verergerd kunnen worden door hoge myopie. Het is niet gezegd dat je één of meerdere van deze aandoeningen gaat krijgen, wel heb je met sterke bijziendheid een grotere kans daarop. Het is daarom belangrijk dat je je regelmatig laat controleren. Belangrijk om vroegtijdig oogaandoeningen te kunnen vaststellen die voor jezelf nog niet te ervaren zijn, denk bijvoorbeeld aan glaucoom. De behandeling die bij jou het beste past, is erg afhankelijk van je persoonlijke situatie. Hierover ga je in gesprek met de oogarts. Twee zaken zijn daarbij belangrijk:

• Bereid je goed voor op je afspraak bij de oogarts. Bekijk daarvoor deze voorbeeldvragen die specifiek zijn voorbereid voor mensen met hoge myopie.
• Informeer bij je arts niet alleen naar de behandeling van je oogaandoening. Bespreek ook die oogaandoening in de context van je sterke bijziendheid. In hoeverre is jouw aandoening daaruit voortgekomen of verergerd bijvoorbeeld?

Als je eenmaal hoge myopie hebt, is dat niet terug te draaien. Neem altijd direct contact op met je oogarts/spoedeisende hulp als je een of meerdere alarmsignalen ervaart.

Wat betekent het om ernstig bijziend te zijn?

Een hoge myopie, oftewel ernstige bijziendheid, betekent dat je zonder bril of lenzen alleen nog van dichtbij scherp kunt zien. Het lezen van een boek is niet onmogelijk, maar wel zeer vermoeiend. Je moet dan voortdurend de bladzijden langs je ogen bewegen om de regels te kunnen lezen. Meestal gebruik je daarbij nog maar één oog tegelijkertijd, omdat met twee ogen focussen op zo’n korte afstand lastig is. Het lezen van berichten op een smartphone is zonder bril of lenzen te doen, omdat je op een klein beeldscherm in één oogopslag toch nog een goed overzicht hebt. Uiteraard is het helemaal afhankelijk van hoe hoog jouw myopie is, hoe hoger de minsterkte, hoe lastiger het wordt om zonder bril of lenzen zelfs van dichtbij nog iets te kunnen zien.

Op armlengte afstand en verder weg wordt het beeld vaak onscherp en is het lastig of onmogelijk dingen te kunnen onderscheiden en herkennen. In een vertrouwde omgeving kun je de weg dan meestal nog wel vinden, maar daarbuiten gaat dat niet zonder bril of lenzen.

Dan zet je toch een bril op?

Met een bril of lenzen kan de hoge myopie worden gecorrigeerd, zodat je in principe voor zowel dichtbij als veraf een scherp beeld hebt en in het dagelijks leven ook optimaal kunt functioneren. Met dezelfde correctie kun je dan bijvoorbeeld even goed lezen als autorijden. Deze bril of lenzen draag je dan ook altijd bij elke activiteit, want met een hoge myopie kun je niet zonder. Deze hulpmiddelen zijn niet ideaal, er zijn verschillende voor- en nadelen tussen een bril of lenzen. Over het algemeen is de ervaring dat, vooral bij hoge minsterktes, lenzen een betere beeldscherpte geven over het gehele gezichtsveld dan een bril. Een dergelijk sterke bril geeft daarbij een grote vertekening aan de rand van het gezichtsveld, wat kan leiden tot duizeligheid en hoofdpijn. Vaak worden bril en lenzen dan ook afwisselend gedragen en afgestemd op de activiteit. De hoge bijziendheid is dan zo wel gecorrigeerd, maar toch is met een bril of lenzen het onderliggende probleem van de hoge myopie niet opgelost.

Wat zijn de gevolgen?

Bij sterke bijziendheid heb je te maken met een grote aslengte van het oog, waardoor er na het 40^e levensjaar afwijkingen kunnen ontstaan:

• van de vorm van de oogbol -> stafyloom, dat is een uitstulping aan de achterzijde van het oog
• aan rand van het netvlies -> netvliesloslating, door een glasvochtloslating of door zwakke plekken kan het netvlies gaan scheuren en loslaten
• rondom de blinde vlek of oogzenuw -> glaucoom, door een verhoogde oogboldruk kunnen zenuwvezels beschadigd raken en kan atrofie ontstaan
• in de gele vlek -> myope maculadegeneratie, verlies van het centrale gezichtsveld door verdere verdunning van het netvlies, atrofie, vaatingroei en bloedingen achter het netvlies

Al deze afwijkingen leiden in meer of mindere mate tot vermindering van het gezichtsvermogen. In het algemeen wordt één op de drie mensen met een hoge myopie uiteindelijk slechtziend.

Onderzoek naar sterke bijziendheid

De Oogvereniging houdt nauw contact met centra die onderzoek doen naar ernstige bijziendheid (hoge myopie):

• Oogziekenhuis Rotterdam (OZR)
• Erasmus Medisch Centrum: Myopie onderzoek, Genetisch onderzoek en Therapie onderzoek